Search:
 

Barbara Kwast

Het verhaal van dr. Barbara Kwast over haar vriendschap van bijna 50 jaar met dr. Catherine Hamlin

Dr. Barbara Kwast en Dr. Catherine Hamlin in de ziekenzaal van het Addis Ababa fistula hospital

Mijn eerste ontmoeting met Dr. Catherine Hamlin en haar man Reginald Hamlin was in 1971 in Addis Ababa. Ik werkte toen in Malawi samen met een gynaecoloog, die opgeleid was in fistelchirurgie door de Hamlins in Addis Ababa. Op verlof, op doorreis door Ethiopië, heb ik de Hamlins mogen bezoeken en hun werk gezien in het vroegere Prinses Tsehai ziekenhuis. Daar hadden zij, sinds 1959, een zaaltje met tien bedden, maar veel meer fistelpatiënten. Ik wilde van hen over de zorg voor deze vrouwen leren en was diep onder de indruk van hun werk. Tijdens het thee uurtje in hun huis op het ziekenhuisterrein hoorde ik over hartbrekende verhalen van deze vrouwen. Dat liet mij nooit meer los.

Inmiddels was in 1974 hun eigen fistelziekenhuis gebouwd. De toestroom van patiënten werd steeds groter, naarmate het goede nieuws van genezing voor deze verstoten vrouwen zich op het platteland verspreidde. Vrouwen kwamen van heinde en ver in Ethiopië, op ezels of lopend omdat ze uit een bus werden gezet vanwege hun doordringende geur ten gevolge van incontinentie van urine en/of ontlasting. Allen werden liefdevol ontvangen en met respect verzorgd door de staf. Het was een oase van compassie voor deze vrouwen en meisjes die niet alleen fysiek heel erg beschadigd waren, maar ook psychisch omdat zij van elke waardigheid beroofd waren door uitstoting in hun dorpen.

Al die jaren hield ik contact met de Hamlins en dat werd dieper tijdens mijn 6 jaar als docent in eerstelijnsverloskunde aan de Addis Ababa Universiteit van 1981-1986. In die tijd vroeg ik de Hamlins of de gynaecologen in opleiding een stage van twee maanden bij hen mochten lopen om met dit fistelprobleem in aanraking te komen. Zo konden zij zich de humane behandelwijze van de Hamlins eigen maken en eventueel de operatietechnieken voor de meest eenvoudige fistels leren. Dit zou een opening zijn naar preventie en operatiemogelijkheden in perifere ziekenhuizen na hun afstuderen. Hun tweepersoonsteam werd langzamerhand uitgebreid met Ethiopische gynaecologen en de verpleging werd gedaan door enkele verpleegkundigen en fistelvrouwen die na behandeling als verzorgenden werden opgeleid en in dienst kwamen. Er waren geen betere vrouwen om hun getraumatiseerde zusters te verzorgen dan zij die hetzelfde lot was overkomen.

De Hamlins waren zowel mijn raadgevers en voorbeeld op professioneel vlak als vrienden in de persoonlijke sfeer. We gingen naar dezelfde kerk en af en toe kwam ik bij hen thuis in hun bescheiden huis op het ziekenhuisterrein. Het was een soort Engelse cottage, een beetje donker van binnen, de muren waren uit cement en leem gebouwd en het dak bestond uit golfijzeren platen, waardoor je elkaar nauwelijks kon verstaan als het heftig regende. En zo is het gebleven tot op heden.
Catherines liefde voor bloemen, bomen en planten toverde zowel hun tuintje als de grote ziekenhuistuin om in een soort paradijs waar vogels zich laafden en patiënten konden genezen.

Een grote moedersterftestudie die ik in Ethiopië uitvoerde, bracht mij in 1986 naar de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) in Genève. In 1987 werd het ‘Veilig-Moederschap- Initiatief’ door de WHO gelanceerd ten einde de onacceptabele moedersterfte, vooral in ontwikkelingslanden, terug te dringen. Ook de moedersterfte door belemmerde baringen en de afschuwelijke gevolgen van verloskundige fistels kreeg daardoor meer aandacht.

Kleine financiële bedragen voor onderzoek werden door de WHO toegekend, hetgeen voor het eerst een kans bood om de Hamlins bij onderzoek te betrekken. Zowel Reginald als Catherine hadden eigenlijk nooit over hun werk gepubliceerd en waren daar ook te bescheiden en terughoudend in. Mede door onze vriendschap is daar toen een begin mee gemaakt. Op internationaal niveau werd meer over hun baanbrekende werk bekend, terwijl het voor hen ook een ‘werk in opbouw’ was. Er kwamen al jaren gynaecologen uit andere landen naar Addis Ababa om opgeleid te worden in fistelchirurgie. Begin jaren negentig gingen er teams van het Addis Ababa Fistelziekenhuis naar andere landen in Afrika om gynaecologen of chirurgen op te leiden.

De Hamlins hadden al vele jaren gesproken over dit onrecht van uitstoting van vrouwen die verminkt waren in het proces van een geboorte, die een vreugdevolle gebeurtenis had moeten zijn maar tot een nachtmerrie werd. Op elk verlof gingen Catherine en Reginald in hun respectievelijke geboortelanden, Nieuw Zeeland en Australië, lezingen geven om fondsen voor hun ziekenhuis te werven. Daaruit kamen Stichtingen voort. De eerste in Engeland in 1967, daarna Australië, Amerika, Nieuw Zeeland en in 1993 ook de Nederlandse Stichting.

Dr. Reginald Hamlin is in 1993 overleden en Catherine zette hun werk tot op zeer hoge leeftijd voort om de wereld ervan te overtuigen dat deze catastrofe uitgeroeid moest worden. Het was hartverwarmend om haar op haar bescheiden en toch sterke manier dit pleidooi te zien voeren.

In 2002 werd in Addis Ababa door het Verenigde-Naties-Bevolkingsfonds (UNFPA) en het Moedersterfte-Programma van Columbia University in New York (waarvoor ik toen werkte), de Campagne-tegen-fistels gelanceerd.
Zowel vanuit de WHO en andere projecten als vanuit de Nederlandse Stichting bleef ik met Catherine en haar werk verbonden. In 2007 zou uiteindelijk haar wens vervuld worden door de oprichting van het Hamlin College of Midwives. Het verlangen van Catherine was dat uiteindelijk elke vrouw een gediplomeerde verloskundige bij haar bevalling zou hebben (de dekking van vaardige verloskundige hulp in Ethiopië was toen 20%). Jonge vrouwen werden gerekruteerd vanuit dorpen direct van de middelbare school, die op een afstand lagen van 40-70km van een van de 5 satelliet-fistelziekenhuizen die inmiddels ook gesticht waren.

Barbara en Catherine samen in De Keukenhof

Van 2007 tot 2011 werd ik uitgenodigd door Catherine om mee te werken als verloskundig docente in de opleiding. Elk jaar was ik in de zomer drie maanden in een ruraal katholiek ziekenhuis, waar ik groepen studentes van het Hamlin College samen met een van hun docentes in spoedeisende verloskundige zorg begeleidde. Vaardigheden die in Nederland niet in het bereik van de verloskundigen toegestaan zijn, moeten de Ethiopische verloskundigen wel leren in een land waar er ongeveer 200 gynaecologen voor 100 miljoen mensen zijn.

In deze jaren heb ik opnieuw van nabij Catherines inspirerende kracht ervaren die uitgaat van haar menswaardige bejegening van vrouwen in nood. Deze toewijding heeft zij ook weten over te brengen op al haar staf en de leerling-verloskundigen.
In Catherines gevecht om fistels Ethiopië uit te helpen werd met het stichten van het Hamlin College of Midwives een kroon op haar werk gezet. Hiervoor waren zij en haar man oorspronkelijk in 1959 naar Ethiopië gekomen.

In 2009 was Catherine bij mij op bezoek en heeft de Nederlandse Hamlin Stichting samen met Leusdense vrienden haar 50-jarig jubileum in Addis Ababa, hier in Leusden gevierd. Het was een prachtig gebeuren met dans, een gepassioneerde voordracht van Catherine, het aansteken van een kaars voor Afrika, zoals haar man en zij deden op moeilijke momenten in hun werk. Zij ontving toen een ‘Certificate of Excellence’ van de Nederlandse Gynaecologen Vereniging en de Nederlandse Vereniging voor Tropische Geneeskunde.

Onze briefwisseling in al die jaren was hartverwarmend. In 2015 was zij nog een keer bij mij in Leusden. Daarna heb ik haar twee keer per jaar in Addis Ababa opgezocht waar ik enkele diplomeringsplechtigheden van verloskundigen heb bijgewoond en ook meegelopen heb in het ziekenhuis. Er zijn dierbare vriendschappen gesmeed met de staf in al die jaren, maar de diepste vriendschap was die met Catherine. Terecht noemden staf en patiënten haar ‘Emaye’ (moeder). Ik ben diep dankbaar dat ik in de laatste tien dagen van haar leven nog bij haar mocht zijn. Moge Catherine die verankerd was in liefde en nederigheid rusten in vrede.

Barbara E. Kwast, 7 april 2020

Help mee zodat een vrouw in Ethiopië veilig kan bevallen en obstetrische fistels voorkomen kunnen worden.